TS Nguyễn Thị Mai Hoa - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục đánh giá, một trong những dấu ấn trong hoạt động lập pháp của Quốc hội là tăng cường tính lý luận gắn với tính thực tiễn; có sự điều chỉnh linh hoạt để kịp thời đáp ứng yêu cầu thực tế, trên tinh thần  muốn pháp luật đi vào cuộc sống thì trước hết công tác lập pháp phải xuất phát từ thực tiễn cuộc sống.

Ngay kỳ họp thứ nhất, Nghị quyết số 30/2021/QH15 đã thể hiện rõ tinh thần đó khi Quốc hội kịp thời bổ sung một số nội dung về cơ chế, chính sách, các biện pháp phòng, chống dịch Covid-19 của Chính phủ thuộc thẩm quyền của Quốc hội; cho phép triển khai các biện pháp chưa được luật quy định hoặc khác với quy định trong các luật, pháp lệnh hiện hành nhưng cần thiết để đảm bảo sức khỏe, tính mạng của người dân.

“Đây là sáng kiến lập pháp chưa từng có tiền lệ, tạo cơ sở pháp lý vững chắc góp phần đáp ứng yêu cầu thực tiễn, tạo điều kiện để Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ chủ động, linh hoạt trong chỉ đạo điều hành phòng, chống dịch” – TS Nguyễn Thị Mai Hoa nhấn mạnh.

Việc bổ sung ngay vào chương trình để xem xét trao một số quyền “đặc biệt, đặc thù, đặc cách” nhằm tăng tính chủ động cho Uỷ ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và các địa phương trong công tác phòng, chống dịch Covid – 19 cũng như rút ngắn 3 ngày làm việc so với chương trình đã được thông qua vào đầu kỳ họp. Đây là điều chưa từng có trong hoạt động của Quốc hội Việt Nam, như lời Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ: “Bối cảnh đặc biệt cần những quyết đáp đặc biệt”.

Điều đó mang ý nghĩa chính trị, pháp lý cao, thể hiện trách nhiệm, tinh thần chủ động, đồng hành của Quốc hội với Chính phủ và cả hệ thống chính trị trong phòng chống dịch bệnh, kịp thời đáp ứng yêu cầu, đòi hỏi của thực tiễn cuộc sống, nhận được sự đánh giá cao của các cấp, ngành, cử tri cả nước và dư luận trong Liên minh nghị viện các nước ASEAN (AIAA) khi đó.

Điểm đặc biệt không thể không nhắc tới chính là việc khởi động một quy trình đặc biệt, thần tốc, khi chỉ 2 ngày sau khi có đề xuất, các cơ quan của Quốc hội đã hoàn thành dự thảo nghị quyết chung của kỳ họp để trình ra Quốc hội. Các cơ quan của Quốc hội làm việc liên tục, có những lúc báo cáo thẩm tra được hoàn thành vào lúc nửa đêm để kịp phục vụ phiên làm việc ở hội trường. "Quốc hội tăng cường sự chủ động, linh hoạt, quyết liệt, làm việc ngoài giờ, làm cả ngày thứ Bảy, Chủ nhật. Riêng đối với cơ quan của Quốc hội làm xuyên đêm” - Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường từng chia sẻ.

Còn nhớ, ngay sau khi Nghị quyết 30/2021/QH15 được ban hành, Lãnh đạo Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội đã tích cực vào cuộc để xử lý các yêu cầu đặt ra. 9 ngày sau, chiều 6/8/2021, Chủ tịch Quốc hội đã triệu tập Ủy ban Thường vụ Quốc hội họp bất thường cho ý kiến về các quy định khác luật trong dự thảo nghị quyết của Chính phủ về việc thực hiện các giải pháp cấp bách phòng, chống dịch Covid-19.

Ngay tối hôm đó, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đã ký chứng thực Nghị quyết số 268/NQ-UBTVQH15 về việc cho phép Chính phủ ban hành Nghị quyết có một số nội dung khác với quy định của luật để đáp ứng yêu cầu phòng, chống dịch. Cùng ngày, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã ký ban hành Nghị quyết 86 trên cơ sở được thực hiện 4 quy định khác luật, kịp thời triển khai các nhiệm vụ, mở đường, tạo điều kiện cho các bộ, ngành, địa phương chủ động các biện pháp.

Và chỉ hơn 1 tháng sau, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ lại chủ trì phiên họp bất thường của Ủy ban Thường vụ Quốc hội để đưa ra những chính sách chưa từng có khi cho ý kiến về việc ban hành chính sách hỗ trợ từ Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp với người lao động và người sử dụng lao động bị ảnh hưởng. Ngoài ra, Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách đặc thù, đặc biệt để hỗ trợ người dân, doanh nghiệp vượt qua khó khăn như miễn, giảm thuế với tổng mức khoảng 21,3 nghìn tỷ đồng; cho phép chuyển 14,62 nghìn tỷ đồng từ cắt giảm, tiết kiệm chi vào dự phòng ngân sách trung ương để ưu tiên sử dụng cho phòng, chống dịch Covid-19; chuyển nguồn 1.237 tỷ đồng kinh phí chi sự nghiệp y tế còn lại năm 2020 của Bộ Y tế để mua vaccine phòng dịch…

Trong bối cảnh dịch Covid-19 diễn biến phức tạp, những phiên họp khẩn, những quyết sách chưa có tiền lệ ra đời bất kể ngày đêm là động thái rất mạnh mẽ, quyết liệt của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, thể hiện tinh thần đổi mới của một Quốc hội hành động, luôn đặt lợi ích của đất nước, của nhân dân lên trên hết và trước hết.

Phát biểu trên hội trường Diên Hồng tại Kỳ họp bất thường lần thứ 2, đại biểu Dương Khắc Mai – Phó trưởng Đoàn ĐBQH tỉnh Đắk Nông cho rằng, Nghị quyết số 30/2021/QH15 không chỉ là một sáng kiến lập pháp mà còn hơn thế là một sáng kiến lập pháp rất đặc biệt. Quốc hội đã chia sẻ trách nhiệm hay nói đúng hơn là trao quyền của Quốc hội cho Chính phủ. Đây là một cách làm chưa từng có tiền lệ trong lịch sử luật pháp Việt Nam. Chính điều này đã tạo nên sức mạnh tổng hợp, đưa cả hệ thống chính trị và người dân Việt Nam trong và ngoài nước, bạn bè quốc tế đồng tình ủng hộ, huy động được tổng lực tối đa các nguồn lực cho công tác phòng, chống dịch bệnh.

Nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV bắt đầu trong một hoàn cảnh đặc biệt đầy thách thức. Tuy nhiên, những dấu ấn đổi mới ngay từ đầu nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV không chỉ khơi dậy niềm tin về một nhiệm kỳ thành công, mà với những bước đi mạnh mẽ trong thực hiện những chức năng hiến định, Quốc hội khóa XV được kỳ vọng tạo ra những đột phá mới góp phần đưa đất nước vượt qua khó khăn, phát triển mạnh mẽ và bền vững.

Và thực tế những năm tiếp theo đã chứng minh kỳ vọng trên là hoàn toàn có cơ sở khi những quyết sách nơi nghị trường tiếp tục góp phần hoàn thiện thể chế, khơi gợi nguồn lực phát triển đất nước trong bối cảnh thách thức trong và ngoài nước không những không giảm đi sau đại dịch mà có phần còn lớn hơn.

Trong thông điệp đầu năm 2022, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nêu rõ: Quốc hội, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội sẽ chủ động hơn nữa, đồng hành sát sao hơn nữa với Chính phủ, các cơ quan nhà nước để kịp thời xem xét, quyết định các vấn đề thuộc thẩm quyền. Càng trong khó khăn, thử thách thì tinh thần đoàn kết, ý chí tự cường và khát vọng vươn lên của đất nước ta, nhân dân ta càng trở nên mãnh liệt hơn bao giờ hết. Quốc hội – hiện thân của khối đại đoàn kết toàn dân tộc càng phải chủ động, trí tuệ, đoàn kết, đổi mới và trách nhiệm hơn nữa để thực hiện hiệu quả các chức năng hiến định, cùng với toàn Đảng, toàn dân và toàn quân thực hiện thắng lợi các mục tiêu đã đề ra.

Nói đi đôi với làm, sau 1 năm triển khai Kế hoạch số 81/KH-UBTVQH15 về Chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XV, các cơ quan của Quốc hội, Chính phủ và các cơ quan liên quan đã hoàn thành 81/137 nhiệm vụ lập pháp, hoàn thành việc nghiên cứu, rà soát hoặc nghiên cứu, xây dựng mới (đạt 59,12% nhiệm vụ của cả nhiệm kỳ), tạo cơ sở pháp lý để Chính phủ, chính quyền địa phương áp dụng các biện pháp linh hoạt, quyết liệt, hiệu quả trong phòng, chống dịch bệnh; hỗ trợ doanh nghiệp, người lao động vượt qua khó khăn và bảo đảm an sinh xã hội; thúc đẩy quá trình phục hồi và phát triển kinh tế-xã hội bền vững sau đại dịch COVID-19.

Không nặng vấn đề “Xuân – Thu nhị kỳ”, bên cạnh hai kỳ họp thường kỳ, ngay đầu năm 2022, Quốc hội tiến hành Kỳ họp bất thường lần thứ nhất để xem xét, quyết định nhiều nội dung lớn, tác động trực tiếp đến sự phục hồi, phát triển của đất nước trong điều kiện “bình thường mới”.

Theo Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Nguyễn Thị Mai Hoa, việc ban hành 1 luật sửa 9 luật (trong đó có Luật Đầu tư công, Luật Đầu tư, Luật Đấu thầu..,); ban hành Nghị quyết thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù cho một số tỉnh, thành kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, tạo sự chủ động cho Chính phủ và chính quyền địa phương trong bối cảnh nền kinh tế đang phục hồi sau đại dịch.

Việc triệu tập kỳ họp bất thường lần thứ nhất được coi là quyết định lịch sử của Quốc hội Việt Nam, khẳng định bản lĩnh, quyết tâm chính trị của cơ quan quyền lực Nhà nước cao nhất cũng như nỗ lực đổi mới, hành động vì lợi ích nhân dân. Trưởng Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Trà Vinh Trần Quốc Tuấn bày tỏ tâm đắc với quan điểm được Chủ tịch Quốc hội nêu ra rằng biến những kỳ họp bất thường trở thành bình thường. Bởi, suy cho cùng, Quốc hội, đại biểu Quốc hội làm sao tháo gỡ kịp thời khó khăn cho đất nước, cho người dân, doanh nghiệp thì khi đó mới hoàn thành trách nhiệm của cơ quan đại biểu cao nhất của nhân dân.

Thực tiễn chứng minh nếu Quốc hội không cùng với Chính phủ có những quyết đáp nhanh chóng sẽ làm lỡ thời cơ của đất nước. Những nội dung bàn thảo tại kỳ họp bất thường không chỉ đáp ứng yêu cầu trước mắt cho năm 2022, năm 2023, mà còn có ý nghĩa quan trọng cho cả nhiệm kỳ và những năm tiếp theo, thể hiện rõ tầm nhìn xa, trông rộng và sự vào cuộc chuẩn bị từ sớm, từ xa.

Điểm nhấn chính là việc Quốc hội thông qua Nghị quyết số 43/2022/QH15 ngày 11/01/2022 về chính sách tài khóa, tiền tệ với quy mô khoảng 350.000 tỷ đồng, tương ứng với hơn 8% GDP để hỗ trợ triển khai Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế-xã hội. Nghị quyết được ban hành trong một kỳ họp hết sức đặc biệt, chưa có tiền lệ - kỳ họp bất thường lần đầu tiên trong lịch sử 76 năm của Quốc hội, với nhiều tâm huyết, công sức của lãnh đạo Đảng, Quốc hội, Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương và đại biểu Quốc hội.

Quyết sách đó mở ra cơ chế đặc biệt, trong đó các quy trình, thủ tục được đơn giản hóa tối đa, phân cấp mạnh mẽ tới từng bộ, ngành, địa phương mà lâu nay chưa từng áp dụng. Quốc hội còn giao cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định các vấn đề đặc cách, đặc thù, đặc biệt khác với luật trong thời gian Quốc hội không họp để kịp thời đồng hành cùng Chính phủ.

Thời điểm một năm trước đó, nhiều đại biểu Quốc hội phân vân về kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2022 mà Chính phủ trình là 6,0 đến 6,5% trong bối cảnh hàng loạt thách thức đặt ra. Từ Nghị quyết 43 của Quốc hội và các nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 11 về triển khai thực hiện Nghị quyết 43 và 17 văn bản quy phạm pháp luật khác tạo khung pháp lý tốt cho hoạt động sản xuất, kinh doanh. Một năm sau, Việt Nam là một trong số ít các nước trên thế giới được các tổ chức quốc tế uy tín đánh giá cao về phòng, chống dịch COVID-19 và phục hồi kinh tế.

Quyết định lịch sử nơi nghị trường góp phần đưa tăng trưởng GDP năm 2022 của Việt Nam tăng 8,02%, lập kỷ lục trong hơn 10 năm, thuộc nhóm các quốc gia có tốc độ tăng trưởng hàng đầu thế giới. Sự phục hồi ngoạn mục của nền kinh tế thể hiện kết quả nỗ lực, quyết tâm của cả hệ thống chính trị, của nhân dân, doanh nghiệp, trong đó phải ghi nhận sự đồng hành, hỗ trợ rất kịp thời, hiệu quả của Quốc hội qua quyết sách “đặc biệt, đặc cách, đặc thù”.

“Chúng ta tự hào là công dân của một quốc gia có bản lĩnh, tỉnh táo trong học hỏi, quả cảm rút ra những bài học đắt giá từ thực tế khắc nghiệt, đặc biệt là khả năng đưa ra những quyết định linh hoạt, sáng suốt và kịp thời trong những thời khắc khó khăn nhất của đất nước và thế giới” – đại biểu Trần Văn Khải (đoàn Hà Nam) bày tỏ trên nghị trường tại Kỳ họp thứ 4.